Η αρχαία πόλη-κράτος Άπτερα βρίσκεται νοτιοανατολικά της Σούδας και ιδρύθηκε κατα τον 8οαιώνα π.Χ. Η Άπτερα έπαιξε σημαντικά καθοριστικό ρόλο στα ιστορικά δρώμενα της Κρήτης, στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική. Η ζωής της συνεχίστηκε αδιάκοπα μέχρι τους χρόνους της αραβικής κατάκτησης, όπου και καταστράφηκε από ένα μεγάλο σεισμό και τις επιδρομές των Σαρακηνών πειρατών και εγκαταλείφθηκε.
Σύμφωνα με τον μύθο το όνομά της, το πήρε μετά πο ένα μουσικό διαγωνσιμό ανάμεσα στις Σειρήνες και στις Μούσες. Οι Σειρήνες έχασαν τον διαγωνισμό και έχασαν τα φτερά τους. Στην πραγματικότητα όμως, η πόλη πρέπει να πήρε το όνομά της από την θεά Άρτεμις, η οποία λατρευόταν στο τόπο αυτό και απεικονιζόταν στα νομίσματα της πόλης.
Ήταν μία από τις σημαντικότερες πόλεις-κράτη στη Κρήτη. Το τείχος της πόλης σώζεται σε μήκος περίπου τεσσάρων χιλιομέτρων. Κτίστηκε κατά τον 3ο αι. π.Χ. και η ισχυρή τοιχοποιία του φανερώνει τη μεγάλη ακμή της πόλης κατά τους ελληνιστικούς χρόνους. Περνώντας τα τείχη, στο μέσον περίπου του χώρου, υπάρχει ένα περιφραγμένο τμήμα, όπου μπορεί κανείς να δει τα ερείπια ενός μικρού διμερούς ναού των κλασσικών χρόνων (τέλη 5ου-4ου αι. π.Χ. ).
Στον αρχαιολογικό χώρο υπάρχουν ακόμα τα ερείπια μικρού ναού των κλασσικών χρόνων, θολωτές δεξαμενές της ρωμαϊκής εποχής καθώς και ένα μικρό θέατρο. Ανατολικότερα των τειχών, είναι ένα τρίκογχο αψιδωτό κτίριο των ρωμαϊκών χρόνων που σχετίζεται με το βουλευτήριο. Επιπλέον, αξίζει να ακολουθήσει κανείς το μονοπάτι πίσω απ’ το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, και έτσι να βρεθεί μπροστά σε δύο εντυπωσιακές, θολωτές, ρωμαϊκές δεξαμενές. Το μαναστήρι λειτούργησε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960.
Έξω από τα τείχη, στη θέση της σημερινής συνοικίας Πλακάλωνα των Μεγάλων Χωραφιών, εκτείνεται η αρχαία νεκρόπολη της οποίας αρκετοί τάφοι έχουν σκαφτεί. Σε κοντινή απόσταση, βρίσκονται δύο φρούρια τα οποία χτίστηκαν κατά την διάρεκεια της Τουρκοκρατίας, το φρούριο “Παλαίκαστρο” το οποίο κτίστηκε από τους Τούρκους με αφορμή την επανάσταση του 1866 και το φρούριο “Ιτζεδίν” στην τοποθεσία Καλάμι το οποίο κτίστηκε το 1872 και διέθετε στρατώνες, νοσοκομείο και άλλες εγκαταστάσεις.
Ευρήματα από την αρχαία πόλη Άπτερα σώζονται και εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο στα Χανιά.
