Το Φαράγγι της Σαμαριάς είναι έναι από τα γνωστότερα και εντυποσιακότερα φαράγγια της Ευρώπης και αποτελεί τμήμα του Ευρωπαικού Μονοπατιού Ε4. Ξεκινάει από το οροπέδιο Ομαλού στα Λευκά Όρη και καταλήγει στην Αγία Ρούμελη. Η είσοδος του Φαραγγιού ονομάζεται Ξυλόσκαλο και βρίσκεται στα 1.227 πόδια. Το φαράγι έχει μήκος 15 χλμ και η κατάβαση διαρκεία από 4 εώς 7 ώρες και εξαρτάται από την εμπειρία και την αντοχή του πεζοπόρου.Δημιουργήθηκε από το ποτάμι που ρέει ανάμεσα στον κύριο όγκο των Λευκών Ορέων και το όρος Βολακιάς. Υπάρχουν διάφορα άλλα φαράγγια στη Σαμαριά, κάθετα στο κυρίως φαράγγι, αλλά είναι κυρίως τεχνικά.
Η απόσταση των 15 χλμ αφορά την απόσταση μεταξύ του οικισμού του Ομαλού και το χωριό Αγία Ρουμέλη. Στην πραγματικότητα όμως, το φαράγγι είναι 13 χλμ., ξεκινώντας σε υψόμετρο 1.250μ. στην βόρεια είσοδο, και τελειώνει στις ακτές του Νοτιου Κρητικού Πελάγους στην Αγία Ρουμέλη. Η πορεία μέσα στον Εθνικό Δρυμό των Λευκών Ορέων, δηλαδή από το φυλάκιο στο Ξυλόσκαλο ως το φυλάκιο στο παλιό χωριό της είναι 13 χλμ. Από εκεί όμως θα πρέπει να περπατήσετε περίπου 2,0 χλμ ακόμα ως την παραλία της Αγίας Ρουμέλης, κάνοντας τη συνολική διαδρομή 15 χλμ.
Το Φαράγγι της Σαμαριάς και μια μεγάλη περιοχή γύρω του, περίπου 48.500 στρεμμάτων, έχουν χαρακτηριστεί Εθνικός Δρυμός, που το 2010 εντάχθηκε στο Παγκόσμιο Δίκτυο Αποθεμάτων Βιόσφαιρας της UNESCO. Ανακηρύχθηκε το 1962, όντας ένας από τους πρώτους χρονικά Εθνικούς Δρυμούς στη χώρα. Ο πυρήνας του το 2008 καταλάμβανε έκταση 48.480 στρεμμάτων, με κυρίαρχο στοιχείο το ίδιο το φαράγγι. Φιλοξενεί πολλά ενδημικά είδη πουλιών και ζώων, το πλέον γνωστό από τα οποία είναι ο κρητικός αίγαγρος, γνωστός ως κρι-κρι και περισσότερα από 450 είναι τα είδη της χλωρίδας του φαραγγιού, πολλά από τα οποία είναι επίσης μοναδικά στον κόσμο.
Διασχίζοντας το φαράγγι θα συναντήσετε 22 πηγές πόσιμου νερού και θα περάσετε από το πιο γνωστό σημείο του Φαραγγιού , τις Πόρτες. Βρίσκονται λίγο πριν την έξοδο του φαραγγιού, και απότελούν το στενότερο σημείο του, πλάτος 3 μέτρων. Εντυπωσιακά στοιχεία του φαραγγιού είναι τα σπήλαιά του, όπως ο Δαιμονοσπήλιος, καθώς και οι απρόσιτες κορυφές όπως αυτή του Μελινταού στα 2.134 μέτρα ή του Γκίγκιλου στα 1.864 μέτρα.
Επιπρόσθετα, θα περάσετε από το έρηπομένο χωριό της Σαμαριάς,το οποίο εγκαταλήφθηκε από τους κατοίκους του, το 1962 για να γίνει ο Εθνικός Δρυμός Λευκών Ορέων. Θα συναντήσετε πολλά παλιά κτίσματα, ψηλά δέντρα που θα σας χαρίσουν ίσκιο για την ξεκούρασή σας και θα δείτε 7 συνολικά εκκλησίες. Επίσης θα δείτε το σπίτι όπου διέμεινε το Μάιο του 1941 η Ελληνική Κυβέρνηση με τον πρωθυπουργό Εμμανουήλ Τσουδερό και το Βασιλιά της Ελλάδος, Γεώργιο Β, πριν συνεχίσουν για το Κάιρο.
Το Φαράγγι της Σαμαριάς, ανοίγει συνήθως από τις αρχές του Απριλίου εώς τέλη Οκτωβρίου, ανάλογα φυσικά με τις καιρικές συνθήκες.
