Ελληνική Γλώσσα και κρητική διάλεκτος
Τα ελληνικά, αποτελούν τη γλώσσα της Κρήτης περίπου πάνω από 3000 χρόνια. Οι μητρικές γλώσσες της Κρήτης ήταν η μινωική και η ετεοκρητική, δύο γλώσσες οι οποίες είναι τώρα άγνωστες . H μοντέρνα ελληνική γλώσσα αποτελείται από δύο μορφές την αρχαΐζουσα, δηλαδή την Καθαρεύουσα και την Δημοτική, η ομιλούμενη γλώσσα, η οποία σε κάποιες περιπτώσεις διαφέρει από τόπο σε τόπο.
Η κρητική διάλεκτος έχει την δική της προφορά και εμφανίζει μικρές διαφορές με την πάροδο των χρόνων. Μέχρι πολύ πρόσφατα, ίσως σε κάποιες περιοχές ακόμα και τώρα, λέξεις από τα αρχαία ελληνικά, τα βυζαντινά και τα τούρκικα μιλιούνται από κατοίκους του νησιού, μεγαλύτερης ηλικίας.Η κρητική διάλεκτος ομιλείται εκτός από την Κρήτη, στο χωριό Χαμιντιέ της Συρίας και στα παράλια της Μικράς Ασίας όπου εγκαταστάθηκαν μουσουλμάνοι Κρητικοί το 1923.
Νοιώθουμε μεγάλη χαρά, αν αναλογιστούμε τον αριθμό των λέξεων που προέρχονται από την ελληνική γλώσσα:
Ego,pathological,cardiac,hametology,panic,cosmos,catastrophe,genesis anthropology….
Μερικά παραδείγματα Κρητικών Λέξεων:
αλάργο =μακριά
αμέτε =πηγαίνετε
αποσκιάζω =κάθομαι στην σκιά,προστατεύω,καλύπτω
ακούω =μτφ. μυρίζω
βεντέμα =μεγάλη παραγωγή
βιγλάτορας =αυτός που επιτηρεί, που κοιτάζει εποπτικά από ψηλά
γιάντα =γιατί
γεμίδι = το γέμισμα
δρασκελίζω =υπερπηδώ
δίκαια μεσάνυχτα =πραγματικά μεσάνυχτα
εθρούλισε =σκόρπισε,θρουλώ,θρρυματίστικε,κομματιάστικε
θύμηση=μνήμη,ανάμνηση
κονάκι,το =σπίτι,κατοικία
κουλές =πύργος
κατσούλα=η γάτα
λαλεί=οδηγεί
μπέτης ή πέτης=το στήθος
μανίζω=εξοργίζομαι
μαρουβάς=παλιό κρασί
μπουνταλάς =βλάκας, χαζός
ξανοίγω=κοιτάζω
ξαμώνω=σημαδεύω
κατέχω=ξέρω
κουκοσάλι=χαλάζι
πορίζω = περνάω, βγαίνω έξω, φεύγω
ρεμέδιο =το φάρμακο
